Als een glazenwasser die op de ruiten pist.
In een schrijfboekje noteer ik metaforen. Het is namelijk hersengymnastiek voor taalliefhebbers.
Rolt er een uit je mouw, dan kun je er heerlijk mee verder acrobatieken:
- Als een primaballerina op pake Sietse z’n houten klompen
- Als Anky van Grunsven die achterstevoren op Bonfire zit
- Als Donald Trump met een brandende lucifer in de bibliotheek
- Als een schilder die met zeven kleuren stront verft
- Als een kapper met een kettingzaag – zo’n grote Black&Decker met 6,4 kW vermogen
Een metafoor versterkt wat jij bedoelt, als je vertelt over je manager en hoe die de afdeling runt. Over hoe jij je voelt, als je met minimale middelen een maximaal resultaat moet behalen.
Metaforen werken omdat mensen beelddenkers zijn
Een metafoor geeft abstracte zaken zoals liefde, onmacht, werkdruk, een voelbare vorm.
Jij zegt: ‘Ik voel me machteloos.’
Abstract.
Jij zegt: ‘Het is alsof ik zwem in de Stille Oceaan en nergens land zie.’
Dat is beeldend, de ander vóélt nu hoe machteloos jij je voelt.
Beeldspraak activeert het brein van de lezer
Metaforen zijn dus meer dan mooi taalgebruik: ze triggeren echte sensaties in ons hoofd. Zowel het deel van je hersenen waar het taalcentrum zit, als de sensorische gebieden in de hersenen lichten op als we metaforen horen.
Dus als je leest:
‘Zijn stem was schuurpapier op mijn trommelvlies.’
…dan is het alsof je brein dat voelt.1
En bij het horen of lezen van een metafoor met actie-werkwoorden lichten dezelfde hersengebieden in je brein op, als bij het daadwerkelijk doen van die fysieke handelingen.2
‘Ze greep het idee bij kop en staart en smeet het in haar rugzak.’
Triggeren metaforen dan altijd een dopamineshot in ons hoofd?
Echt niet. Sommige metaforen zijn meer versleten dan de weg naar Rome.
Ze zijn onbedoeld saai, voorspelbaar en leeg en roepen geen enkel beeld meer op in ons hoofd – laat staan een geluksmomentje.
Versleten metaforen – je kent ze wel
- Een schot in de roos
- Innovatie zit in ons DNA
- Tijd is geld
- Think outside of the box
- Het leven is een weg met hobbels
Een goede metafoor kietelt je hersenen een beetje
Omdat de schrijver je iets nieuws presenteert. Iets wat je nog niet kende in die bewoordingen, maar wel snapt.
Kamagurka
Je moet er om glimlachen, omdat het een grappig beeld oproept.
Mevrouw Thomsen, die groot belang hechtte aan etiquette, trok zich gehoorzaam terug met een slobberend geluid, alsof ze een oester doorslikte.
Uit: Vilhelms Kamer, Tove Ditlevsen
Onwillekeurig kijk je een beetje vies, wat is dat voor een mevrouw?
Jip van den Toorn
Soms vergt ie wat nadenkwerk, maar dan is de beloning des te groter.
Voor schrijvers is de metafoor een van de krachtigste schrijftechnieken in de gereedschapskist
Ze laten meer van jouw stem horen. Bouwen aan de connectie met je lezer, omdat die jouw beeldspraak herkent.
Dat het een schrijftechniek is, betekent dat je het kunt leren. En hoe vaker je er mee experimenteert, hoe preciezer en scherper je metaforen worden.
Laat je dus niet weerhouden. Gebruik je verbeelding.
Schrijfopdracht
Slinger je metafoormachine aan
Stap 1: Kies een emotie of situatie. Stress, verdriet, blijdschap, de opening van de expositie, de manager die de afdeling op loopt …
Stap 2: Kies je ‘als’. Het voelde als, hij gedroeg zich als, het was als …
Stap 3: Schrijf nu 5 variaties in 5 minuten. Zet een timer en denk niet te lang na, er is geen goed of slecht in deze fase.
Stap 4: Maak de beste metafoor scherper: voeg details toe aan de situatie, maak ‘m zo concreet mogelijk. Kleur, geluid, textuur, (product)naam ...
En onthoud: een schrijver zonder beeldspraak is als een glazenwasser die …
Nou ja, je snapt me wel.